Үздіксіз білім беру жағдайында қашықтықтан оқыту мәселесі

«Үздіксіз білім беру жағдайында қашықтықтан оқыту мәселесі»

Қазіргі уақытта Қазақстан әлемдік бірлестікте экономикасы дамыған, әлемдік өркениетке бейімделген, жаңа технологияларды кеңінен қолданатын мемлекет ретінде танылды. Мемлекетіміздің әлеуметтік-экономикалық дамуы қарқынды жүріп жатыр. Соңғы жылдары білім беру жүйесіндегі өзгерістер білім берудің үздіксіздігіне, адамның білімдік қажеттілігін қанағаттандыруға, педагогикалық үрдіске қатысушылардың өзара қарым-қатынасын орнатуға, тұлғаны өзгермелі әлеуметтік-экономикалық жағдайға белсендіруге, оның өзіндік жүзеге асуына және тұлғалық потенциалын ашуға негізделген.  Осы жағдайда қазіргі білім беру жүйесінің рөлі мен мәні қоғам өмірінің жаңа деңгейінің негізін құрайтын көрсеткіші ретінде жоғарлауда.

Осы жұмыс тақырыбының өзектілігі қазіргі білім беру қызметі білім беруді жаңғыртудың мақсаттары мен негізгі міндеттерін анықтайды, олардың ішінде басты болып оның фундаменталды және жеке тұлғаның, қоғам мен мемлекеттің өзекті және перспективалық қажеттіліктеріне сәйкестігін сақтау негізінде білім берудің қазіргі заманғы сапасын қамтамасыз ету болып табылады. Білім беру қызметін жаңарту, білім берудің жаңа сапасына қол жеткізу білім беруді ақпараттандырумен, оқыту әдістерін оңтайландырумен, ашық білім беру технологияларын белсенді пайдаланумен байланысты. Негізгі рөл жалпы білім беретін мектептерге беріледі, оны жаңғырту білім алушылардың белгілі бір білім  меңгеруіне ғана емес, сонымен қатар оның жеке басын, оның танымдық және жасампаздық қабілеттерін дамытуға бағыттауды көздейді.

Қашықтықтан оқыту - білім берудегі жаңа құбылыс деп айтуға болмайды. Көп жылдар бойы сырттай оқу кеңінен таралған, біздің сенімді досымыз болып кеткен — теледидар көп нәрсеге үйретеді. Бірақ, 21 ғасыр — ақпараттық технологиялар ғасыры, Интернет желісінің пайда болуымен қашықтықтан оқыту сапалы және жоғары жаңа деңгейге шығады.  ЮНЕСКО белгілеген қазіргі заманғы білім берудің негізгі принциптерін: «Барлығына арналған Білім» және «өмір бойы білім беру» іске асыру мүмкіндігі пайда болды.

Менің ойымша, қашықтықтан оқыту түрі мынадай мүмкіндіктер береді:

1. оқушыларға өз білім беру қажеттіліктеріне сәйкес оқу орнын, уақытын және қарқындылығын өз бетінше таңдау;

2. оқушылардың психологиялық мәселелерін шешу;

3. уақытша және кеңістіктік шектеулер мен проблемаларды шешу;

өз күшін дұрыс бағалау және есептеу, өз қызметін ұйымдастыру;

4. оқушылар мен педагогтардың коммуникативтік қызиетін кеңейту;

5. өз қабілеттерін дамыту, қиялдау, ойлап табу және тағы басқа мүмкіндіктерін іске асыру.

6. қол жетімді интернет ресурстары, қажеттілігіне қарай оларға жүгіну

Қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру - бұл істің жартысы, ең қиыны-баланы қызықтыра білу. Біз бұған қалай қол жеткіземіз?

М.Ғабдуллин атындағы жалпы білім беретін орта мектеп-гимназиясының  мұғалімдер ұжымы  жұмыс істеу тәжірибесінде оқытудың осы түрі неғұрлым тиімді қолданылатынын көрсетеді: шығармашылық және ғылыми – зерттеу жұмыстары, экстернат түрінде оқыту, жиі ауыратын балалармен жұмыс істеу, жеке оқыту, мемлекеттік қорытынды аттестацияға дайындық және ұлттығ бірыңғай тестілеуге дайындық.

Бейіндік оқытуға көшумен біздің  мекте әр оқушыға жеке оқу жоспарын таңдауға мүмкіндік берді, ал география пәнін бейінді деңгейде оқығысы келетін оқушылар жеткілікті болды. Оқушылар географияны  тереңірек зерттеу мақсатында және ҰБТ тапсыруға дайындық үшін  «BilimLand» платформасына тіркелді. 

 «BilimLand» - бұл әмбебап, көптілді білім платформасы, орта білім беруге арналған жаңартылған бағдарламаға сәйкес әзірленген мектеп пәндерінің интерактивті сабақтары. Мектеп бағдарламасының негізінде жасалған ресурстар мұғалімдерге таптырмас көмекші және оқушылардың өздігінен жұмыс істеуіне мүмкіндік беретін қызықты оқыту құралы. Оқытудың аталмыш жүйесі білім беру саласын түбегейлі өзгерттті.

Қашықтықтан оқыту жүйесіндегі менің тәжірибемнен шыға отырып, табысты нәтиже алу үшін осы жүйеде ең бастысы оқушының "білім алуға" деген жоғары уәждемесі болып табылады - бұл балада қалыптасуға тиіс бірінші нәрсе,

Қашықтықтан оқыған кезде  мұғалім оқушының жанында тұрмайды, ал қасында тұрып оқытса, міндетті түрде жол көрсетеді, тіпті мәжбүрлейді де. Біздің жағдайда «BilimLand» платформасы арқылы  жаңа сабақтың тақырыбын оқушыларымыз өздіктерінен үйренеді. Жаңа  тақырып бойынша қосымша әдебиеттерді оқып, онлайн тесттерді орындайды.

Мені мұғалім ретінде қашықтықтан оқыту жүйесінде оқытудың жаңа мүмкіндіктері өте қуантады. Олар:

• білім ауқымын кеңейту ғана емес, сонымен қатар параллель сынып оқушыларының білім деңгейін салыстыру мүмкіндігі де (олимпиадалар, конференциялар және т. б.);
• басқа оқушылармен диалог (форум);
• жеке білім беру траекториясын құру;
• үздіксіз оқыту (ауырғанына , жарыстарға қатысу және т. б. қарамастан);
• кез келген қашықтықтарға оның кез келген көлемі мен түрін (көрнекі, дыбыстық, динамикалық, мәтіндік, графикалық) жедел бере отырып, әр түрлі ақпарат көздеріне жылдам қол жеткізу;
• кері байланыспен, қателіктерді түзету және оқу қызметінің нәтижелерін бағалаумен бақылауды жүзеге асыру;
•  өзін-өзі бақылауды және өзін-өзі түзетуді жүзеге асыру.

      Қашықтықтан оқытудың барлық оң жақтары  оқушыларыма

ақпараттық, коммуникативтік, проблемалық құзыреттіліктерін қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Жүргізілген зерттеулер негізінде қашықтықтан оқыту үшін, сондай-ақ дәстүрлі оқыту үшін  әзірленген бес жалпы дидактикалық оқыту әдісі қолданылатынын көрсетті, атап айтқанда: ақпараттық-рецептивті, репродуктивті, проблемалық баяндау, және зерттеу. Қашықтықтан оқыту үшін көрсетілім, иллюстрация, түсіндіру, әңгіме, әңгімелесу, жаттығу, тапсырмаларды шешу, оқу материалын үйрену, жазбаша жұмыстар, қайталау әдістері ұсынылуы мүмкін. Білім беру үдерісінде қашықтықтан оқытуда келесі құралдар қолданылады: кітаптар (қағаз және электронды түрде), желілік оқу материалдары,  мультимедиялық нұсқадағы компьютерлік оқыту жүйелері, аудио оқу-ақпараттық материалдар, бейне оқу-ақпараттық материалдар, зертханалық қашықтықтан практикумдар, тренажерлер, қашықтықтан қол жетімділігі бар мәліметтер мен білім базасы, қашықтықтан қол жетімділігі бар электрондық кітапханалар, сараптамалық оқыту жүйелері негізіндегі дидактикалық материалдар.

Әрине қашықтықтан оқытудың тиімділігі қолданылатын материалдардың (оқу курстарының) сапасына және осы процеске қатысушы педагогтардың шеберлігіне байланысты.

Оқыту процесінің негізі - білім алушының өзіндік танымдық қызметі : оқыту емес, оқу болып табылады. Осы орайда білім алушының әртүрлі ақпарат көздерін пайдалана отырып, өз бетінше білім алуды үйренуі; танымдық қызметтің түрлі тәсілдерін пайдалана отырып, осы ақпаратпен жұмыс істей білуі және оған ыңғайлы уақытта жұмыс істеуге мүмкіндігі болуы маңызды. Білімді өз бетінше алу пассивті сипатта болмауы тиіс, керісінше, білім алушы ең басынан бастап білімді меңгерумен шектелмейтін, бірақ оларды қоршаған болмыстың әртүрлі проблемаларын шешу үшін қолдануды міндетті түрде көздейтін белсенді танымдық қызметке тартылуы тиіс.

Қашықтықтан оқыту кезінде бақылау мәселелері де өте өзекті. Бақылау жүйесі жүйелі сипатта болуы және жедел кері байланыс (оқу материалының құрылымында көзделген, оқытушыға немесе  білім алушы үшін кез келген ыңғайлы уақытта жедел жүгіну), сондай-ақ кейінге қалдырылған бақылау (мысалы, тестілеу кезінде) негізінде құрылуы тиіс.

Қашықтан курсқа тән бірқатар сипаттамаларды атап өтуге болады :

• Оқушы мен мұғалім арасындағы барынша  интерактивтілік,  оқу материалы арасындағы кері байланыс, топтық оқытуға мүмкіндігін беру;
• Оқушы  білмеу жолында өзінің алға жылжу дұрыстығы туралы ақпарат алуға мүмкіндік беретін тиімді кері байланыстың болуы.
• Мотивация -  қашықтықтан оқытудың  маңызды элементі.

Қашықтықтан оқыту мектептерде Республика, облыс, қала және мектеп кеңістігінде кең қолданыс табуда. Мектеп көлемінде айтатын болсақ «Күнделік. kz» жүйесін алуға болады. Бұл жаңашылдық үш жыл көлемінде өз жұмысын атқарып келуде. Бұл жаңашылдық әдіс арқылы ата-аналар балаларының білім үлгерімінің, ал оқушылар үй жұмысын уақытында біліп отырады. Мұндай әдіс арқылы мектеп пен ата-анлар қауымы арасындағы байланыстың одан сайын нығаюына зор септігін тигізеді.  

         Сондай – ақ, оқытылатын пәндерден қашықтық олимпиадалар Қашықтық интернет олимпиадалар (КИО)  өтеді. Мұндай интернет олимпиадаларда оқушылар үлкен қызығушылық танытады. Оқушылар сабақ барасында алған білімдерін тексеріп, салыстырады.

         Оқушыларға арналған білім беру платформаларынан басқа, мұғалімдерге арналған онлайн жүйеесінде  өтетін сан алуан семинарлар, конференциялар, вебинарлар ұйымдастырылады.  

Айта кететін бір жайт, егер оқушыда жоғары жауапкершілік дәрежесі қалыптасса,  онда нәтиже жоғары болатыны айдай анық. Бұл менің оқушыларыма жақсы білім алуға, ҰБТ-ді табысты тапсыруға және жоғары оқу орындарына түсуге мүмкіндік берді.

Оқушылардың пікірлері:

1.  «Менің ойымша,  қашықтықтан білім алу жоғары оқу орнына  түсу үшін, маған қажетті да қызықты білімді, қосымша ақпаратты алу үшін де көптеген мүмкіндіктер береді.»

2.  «Қашықтықтан білім алудың арқасында көптеген жаңалықты өзіңе ыңғайлы уақытта ала-аласың, және де сенің оқуың әрқашан мұғалімнің көз алдыңда, ол саған қамқорлық жасайтынын сезесің. Қашықтықтан оқыту менің өмірімде пайда болғанына қуаныштымын»  деп, шәкірттерім ой бөлісуде.»

Қорытынды.

Білім беру үдерісін ұйымдастырудың инновациялық түрлері оқу материалын меңгеруді жеңілдетіп қана қоймай, сонымен қатар дарынды оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін жаңа мүмкіндіктер береді, олардың тұлғалық өсуін үнемі ынталандырады. Сонымен қатар қашықтықтан оқыту технологиялары мұғалімге пән бойынша білім сапасын арттыруға, заманауи сандық коммуникациялық ортада әмбебап оқу іс-әрекеттерін қалыптастыруға көмектеседі.